Rzęsistkowicę wywołuje jednokomórkowy pierwotniak- rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis). Główną drogą zakażenia nadal pozostają kontakty płciowe. Znacznie częściej niż w przypadku innych chorób przenoszonych drogą płciową do zakażenia dochodzi poprzez kontakty pośrednie, mianowicie poprzez używanie tych samych ręczników lub innych środków higieny osobistej (pościel, bielizna).
U kobiet choroba doprowadza do zapalenia pochwy. Po okresie wylęgania, wynoszącym od kilku dni do 4 tygodni pojawiają się obfite szare, żółto-zielone, pieniste, cuchnące upławy, świąd, pieczenie sromu i pochwy oraz bolesność podczas stosunków. Rzadziej obserwuje się zajęcie cewki moczowej, co objawia się pieczeniem i szczypaniem podczas oddawania moczu, częstomoczem oraz bólem podbrzusza. Charakterystyczne jest nasilanie się dolegliwości podczas miesiączki.
U mężczyzn rzęsistki są odpowiedzialne za nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej. Stanową one około 7% tych zakażeń. Obraz kliniczny zakażenia waha się od bezobjawowego przebiegu do ostrych objawów podobnych do rzeżączki, najczęściej jednak dolegliwości są słabo zaznaczone. Najczęstsze z nich to pieczenie, świąd, szczypanie przy oddaniu moczu oraz zaczerwienienie ujścia zewnętrznego cewki moczowej. Niekiedy obecny jest wyciek z cewki moczowej o nieprzyjemnym zapachu.
Diagnostyka laboratoryjna rzęsistkowicy obejmuje wiele metod. Do głównych zaliczamy badanie w „kropli wiszącej”, barwienie preparatów metodą Grama, Giemzy i Papanicolaou, metodę bezpośredniej fluorescencji oraz hodowlę. W ostatnim czasie powyższe metody zostały uzupełnione o najnowszą generację testów opartych na wykrywaniu materiału genetycznego pierwotniaków za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR). Przewaga PCR jest jednoznaczna – czułość i swoistość testu wynosi ponad 99%, a metoda pozwala na wykrycie bardzo małej liczby rzęsistków. U kobiet materiał potrzebny do badania uzyskuje się podczas pobrania wymazu z pochwy i/lub sromu, u mężczyzn wymaz pobiera się z żołędzi i/lub napletka. Inną alternatywą jest pobranie wymazu z cewki moczowej.
