Do zakażenia dochodzi na drodze kontaktów płciowych (dopochwowy, oralny, analny), a zmiany chorobowe mogą lokalizować się na narządach płciowych, w okolicy odbytu bądź na błonie śluzowej warg i jamy ustnej. Przed wystąpieniem zmian pacjenci odczuwają pieczenie, świąd oraz uczucie napięcia. W dalszej kolejności pojawiają się drobne, zgrupowane pęcherzyki usadowione na rumieniowym podłożu. W wyniku pęknięcia pęcherzyków tworzą się nadżerki, które pokrywają się strupem. Przy lokalizacji zmian w miejscach nadmiernego tarcia (wargi sromowe, żołądź, napletek) pęcherzyki nie są obecne, a w obrazie klinicznymi dominuje rumień z nadżerkami. Niekiedy mocno nasilone dolegliwości bólowe uniemożliwiają wykonanie codziennych czynności. Ponadto zmianom skórnym często towarzyszą regionalne powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, bóle głowy i dreszcze.
U kobiet zakażenie przebiega pod postacią zapalenia sromu i pochwy. Nierzadko zajęta jest szyjka macicy, wówczas kobieta może nie mieć widocznych zewnętrznie zmian chorobowych. U niektórych pacjentek dochodzi do zajęcia cewki moczowej, co objawia się silnym szczypaniem i bolesnością podczas oddawania moczu. U kobiet ciężarnych opryszczka stwarza poważnie niebezpieczeństwo dla płodu, możliwe są zakażenia wewnątrzmaciczne, około- i poporodowe.
U mężczyzn najczęściej zajęte są żołądź i/lub napletek, chociaż zajęcie trzonu prącia, moszny i łona nie należy do rzadkości. Również mogą być obecne dolegliwości związane z zajęciem cewki moczowej. W wyniku wtórnego nadkażenia bakteryjnego mogą pojawić się zmiany ropne, co pogłębia zapalenie, prowadząc do rozwoju stulejki.
Diagnostyka laboratoryjna opryszczki w przeszłości obejmowała kilka metod. Do głównych zaliczamy metodę hodowli, badanie cytologiczne oraz test Tzancka. Jedyną pewną metodą wykrywania zakażenia są testy oparte na wykrywaniu materiału genetycznego wirusów za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR). Przewaga PCR jest jednoznaczna- czułość i swoistość testu wynosi ponad 99%, a metoda pozwala na wykrycie bardzo małej liczby wirusów. Materiał potrzebny do badania uzyskuje się podczas pobrania wymazu z zakażonych okolic (zarówno podczas występowania zmian, jaki w przypadku bezobjawowego przebiegu): z żołędzi, napletka, sromu, pochwy, szyjki macicy, jama ustnej i gardła oraz okolicy odbytu.
